1984

Το μυθιστόρημα "1984" του George Orwell το έχω διαβάσει 3 φορές ολόκληρο και πολλές φορές έχω ανατρέξει σε συγκεκριμένες σκηνές. Ο λόγος είναι ότι με εντυπωσιάζει η απλότητα με την οποία οικοδομείται ο κόσμος του, η λογική του συνέπεια και γενικά η ιδέα του "αν είχε αληθινά δημιουργηθεί μια τέτοια κοινωνία θα έστεκε μια χαρά και το τέλος δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικό". Θα προσπαθήσω να αναδείξω τις ιδέες του βιβλίου που μου έκαναν περισσότερο εντύπωση. Εξυπακούεται ότι αν θέλετε να ανακαλύψετε το βιβλίο με καθαρό μυαλό δεν πρέπει να διαβάσετε παρακάτω!

Όλη η φιλοσοφία της κοινωνίας του "1984" αναπτύσσεται στο 9ο κεφάλαιο του 2ου μέρους όπου ο Winston διαβάζει το έργο του Emannuel Goldstein "The theory and practice of oligarchical collectivism" και στην διάρκεια της "αναμόρφωσής" του στο Ministry of Love (κεφάλαια 2-3 του 3ου μέρους). Η οικονομία είναι μια από τις επιστήμες που θεωρώ ελάχιστα ως καθόλου ενδιαφέρουσα, επομένως δεν έλεγξα ενδελεχώς την επιχειρηματολογία υπέρ του ότι ο διαρκής πόλεμος είναι η μόνη μέθοδος για την σταθερότητα ενός καθεστώτος, αφού καταστρέφει αποδοτικά τον πλούτο ο οποίος παράγεται αλλά δεν πρέπει να διανεμηθεί διότι τότε ο "χορτάτος" λαός θα αρχίσει να εκπαιδεύεται και να διεκδικεί μερίδιο στην άσκηση της εξουσίας. Αντίθετα, οι ανθρώπινες σκέψεις και σχέσεις είναι εντός του πεδίου ενδιαφέροντός μου και στο "1984" είναι αυτές που αναδεικνύουν το δυστοπικό χαρακτήρα της κοινωνίας.

Ξεκινώντας από την προπαγάνδα του Party, συναντάμε σαν θεμέλιο το "who controls the present controls the past". Το Party είναι στην εξουσία και έχει πλήρη έλεγχο πάνω σε όλα τα αρχεία που υπάρχουν και παρακολουθεί όλους τους πολίτες διαρκώς. Έτσι μπορεί αφενός να αναθεωρεί όπως νομίζει τις αναφορές για γεγονότα του παρελθόντος και αφετέρου να εντοπίζει και να αναμορφώνει οποιονδήποτε πολίτη έχει "πρόβλημα με τον έλεγχο της σκέψεώς του".

Όσον αφορά την αναθεώρηση, σε μια συγκεκριμένη σκηνή, ανακοινώνεται ότι η παραγωγή κορδονιών ξεπέρασε έναν στόχο κατά κάποιο μεγάλο ποσοστό και ο Winston παρομοιάζει την είδηση σαν μια εξίσωση με 2 αγνώστους, πόσα κορδόνια είχαν προβλεφθεί και πόσα πραγματικά παρήχθησαν, αναλογιζόμενος ότι όλος ο κόσμος κυκλοφορεί με σκισμένα παπούτσια και είναι πιθανό να μην υπάρχουν στην πραγματικότητα καθόλου κορδόνια! Αντίστοιχες σκέψεις μου δημιουργούνται όταν ακούω αποτελέσματα ελληνικών δημοσκοπήσεων, μετρήσεις οικονομικών μεγεθών και γενικά οτιδήποτε που αποδεδειγμένα ούτε ελέγχεται ούτε έχει την παραμικρή απτή σημασία.

Οι πολίτες από την άλλη οφείλουν να ελέγχουν τις σκέψεις τους ώστε να είναι διαρκώς εναρμονισμένες με οτιδήποτε υποστηρίζει το Party. Τα telescreens παρακολουθούν τι λένε και πως το λένε, τα παιδιά καταξιώνονται καρφώνοντας τους γονείς τους ως thought-criminals με την παραμικρή αφορμή αποκλίνουσας ιδέας, οι εξαφανίσεις πολιτών αντιμετωπίζονται με αδιαφορία αφού αν κάποιος δεν υπάρχει ποτέ δεν υπήρξε, ακόμα και η ίδια η γλώσσα περιορίζεται σταδιακά στην Newspeak στην οποία λέξεις όπως "αντικειμενικότητα", "ηθική", "δικαιοσύνη" δεν υπάρχουν αφού καλύπτονται από την λέξη "crimethink"...!

Σε αυτό το τελευταίο θέλω να σταθώ. Στον σύγχρονο κόσμο δεν υπάρχει ούτε αντικειμενικότητα, ούτε ηθική, ούτε δικαιοσύνη. Μια κοινωνία λοιπόν στην οποία όχι μόνο δεν υπάρχουν αλλά διώκονται ως crimethink δεν απέχει και τόσο από την κοινωνία μας και είναι ανακουφιστικά ειλικρινής σε σχέση με τη δική μας.

Γενικεύοντας, ένας κόσμος βασισμένος στο μίσος, όπως παρατηρεί ένα μέλος του Inner Party για τον κόσμο του "1984", δεν απέχει πολύ από τον υπάρχοντα ελληνικό κόσμο. Το δικό μας μίσος εκφράζεται στο αίσθημα ότι είμαστε ριγμένοι, στην έλλειψη εμπιστοσύνης, στην βλακεία των πολιτικών κι ένα σωρό άλλα παρεμφερή. Μίσος που εκφράζεται με φάσκελα στο Κοινοβούλιο, με ξύλο στις πορείες, με φωνές στις φοιτητικές συνελεύσεις, όμορφα καλυμμένο ή εξόφθαλμο, πάντοτε δικαιολογημένο από την "αγανάκτηση" απέναντι σε όποιον έχουμε απέναντί μας.

Γι' αυτό το λόγο επιστρέφω συχνά στο "1984" διασκεδάζοντας με την ειλικρίνειά του. Ας κλείσω κλισεδιάρικα: ακούω συχνά ότι ο Big Brother έρχεται ή είναι ήδη εδώ. Μήπως τελικά μας αξίζει;

--Vahnatai